Gelirin
elde edilme şekline göre vergilendirilme yöntemi farklılık gösterir. Buna göre
Gelir Vergisi’nin konusuna giren kazanç ve irat türleri şöyledir;
Hukuki açıdan korunmaya değer görülen fikir, zekâ ve beceri ürünleri sınai mülkiyet ve telif hakları olarak iki kısımdan oluşur. Genel olarak edebi ve ilmi eserler, güzel sanatlar ve müzik eserleri telif haklarını oluştururken, buluşlar, markalar, sınai tasarımlar, know-how, ticari sırlar ise sınai mülkiyet kapsamındadır. Teknolojik gelişme ve buluşların hem geliştirilmesi hem de yaygınlaştırılması amacıyla KVK 5/B maddesinde istisna yoluyla teşvik sağlanmıştır. Buna göre;
KVK’nda 5/1-k maddesinde Kiralama Sertifikası ihracı amacıyla her türlü
varlık ve haklarının satışından doğan kazanç, vergisel açıdan istisna kapsamında
yer alır.
Kira sertifikası ihracı amacıyla ve sözleşme sonunda geri alınması şartıyla varlık ve haklarını varlık kiralama şirketlerine devreden mükellefler ve bu varlık ve hakları devraldıkları kurumlara sözleşme süresi sonunda devreden varlık kiralama şirketleri bu istisnadan yararlanabilir.
"Sat-kirala-geri-al" (leaseback) işlemi, bir varlığın (genellikle
gayrimenkul) önce satılması, ardından aynı varlığın satın alan tarafından
kiralanması ve satıcı tarafından geri kiralanması anlamına gelir. Bu işlem
genellikle nakit akışı sağlamak veya varlık değerini geri kazanmak amacıyla
kullanılır.
Sat-kirala-geri-al işlemi, bir varlığı elinde tutmak isteyen ancak nakit ihtiyacı olan bir kişi veya şirket için avantajlı olabilir. Satıcı, varlığı satarak hemen nakit elde eder ve ardından aynı varlığı geri kiralayarak faaliyetlerine devam edebilir. Kiralama süreci genellikle belirli bir dönem için yapılır ve kiracılar genellikle varlık üzerinde kontrol sahibi olurlar.
Risturn kelimesi “geri verme” anlamında kullanılmaktadır. Kooperatiflerde kar
dağıtımı olmadığı için ortaklarla yapılan işlemlerden kaynaklanan gelir-gider farkının
ortaklara iadesine risturn adı verilir. Kooperatiflerde risturn istisnası, Kurumlar
Vergisi Kanunu 5/1-i maddesinde düzenlenmiştir.
Kooperatif ortaklarının yönetim gideri karşılığı olarak ödedikleri bedellerden harcanmayarak ortaklara iade edilen kısımlar, risturn istisnasından yararlanacaktır. Bu kural bütün kooperatif türleri için geçerlidir. İade edilen ödeme nakden yapılabileceği gibi hesaben de yapılabilir.
İstisnanın Kapsamı
- Okul öncesi
eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel okullarının
işletilmesinden elde edilen kazançlar,
- Aile, Çalışma ve
Sosyal Hizmetler Bakanlığı kapsamında yer alan özel kreş ve gündüz bakımevlerinin
işletilmesinden elde edilen kazançlar,
- Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflara veya kamu yarınına çalışan derneklere bağlı rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden elde edilen kazançlar
Kurumlar Vergisi Kanunu 5/1-I maddesi uyarınca istisnaya tabidir.
Yurt dışında bulunan işyerleri veya daimî temsilcilikleri aracılığı ile yapılan
yurt dışı inşaat, bakım onarım, montaj işleri ile teknik hizmetlerden sağlanan
kazançların vergi yüküne bakılmaksızın, elde edilen kazançlar kurumlar
vergisinden istisna edilmiştir.
İnşaat, onarım ve montaj işlerinin yurt dışında gerçekleştirilmesi şarttır. Bu işlere bağlı teknik hizmetlerin Türkiye’den verilmesi mümkündür. Bu durum istisnaya engel teşkil etmez. Örneğin yurt dışında yapılacak inşaat işine ilişkin Türkiye’de proje hazırlanması istisnaya engel teşkil etmez. Ancak bu projenin yapılacak inşaat işi ile ilgisi olmaması durumunda yapılan iş hizmet ihracı sayılacak ve vergilendirmeye tabi olacaktır.
