KURUMLAR VERGİSİ KANUNU’NDA RİSTURN İSTİSNASI

 

Risturn kelimesi “geri verme” anlamında kullanılmaktadır. Kooperatiflerde kar dağıtımı olmadığı için ortaklarla yapılan işlemlerden kaynaklanan gelir-gider farkının ortaklara iadesine risturn adı verilir. Kooperatiflerde risturn istisnası, Kurumlar Vergisi Kanunu 5/1-i maddesinde düzenlenmiştir.

Kooperatif ortaklarının yönetim gideri karşılığı olarak ödedikleri bedellerden harcanmayarak ortaklara iade edilen kısımlar, risturn istisnasından yararlanacaktır. Bu kural bütün kooperatif türleri için geçerlidir. İade edilen ödeme nakden yapılabileceği gibi hesaben de yapılabilir.

5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu’na göre kurulan birliklerin üyeleri ile yaptıkları işlemler hakkında da risturn istisnası hükümleri uygulanır.

Tüketim kooperatiflerinde, ortakların satın aldığı malların kıymetine göre hesaplanan risturnların istisnadan yararlanabilmesi için satın alma işleminin kişisel ve ailevi gıda ve giyecek ihtiyaçlarını karşılama amacına yönelik olması gerekmektedir. Bunların dışında ortaklara halı mobilya gibi malların satışından sağlanan kazanç kurumlar vergisine tabidir.

Kurumlar Vergisi Kanunu md. 5/1i’ye göre “Bu risturnların ortaklara dağıtımı, kâr dağıtımı sayılmaz. Risturnun nakden veya aynı değerde mal ile ödenmesi istisnanın uygulanmasına engel değildir. Ortaklardan başka kimselerle yapılan işlemlerden doğan kazançlar ile ortaklarla ortaklık statüsü dışında yapılan işlemlerden doğan kazançlar hakkında risturnlara ilişkin istisna hükmü uygulanmaz. Bunların genel kazançtan ayrılmasında, ortaklarla yapılan iş hacminin genel iş hacmine olan oranı esas alınır.” Hükmü bulunmaktadır. Buna göre ortaklarla yapılan işler dolayısıyla oluşan kazançlar ile ortaklar dışında yapılan işlerden dolayı oluşan kazancın ayrıştırılması gerekmektedir. Ayrıştırma işlemi ortaklarla ortaklık statüsüne göre yapılan yıllık iş hacmi hesaplanacak, ardından yıllık genel iş hacmine oranlanacaktır.

Örneğin;

Bir tüketim kooperatifine ilişkin bilgiler şöyledir:

Dönem safi kazancı: 200.000 TL

Ortaklar ile ortaklık statüsüne göre yapılan iş hacmi: 400.000 TL

Ortaklar dışında işlemlerdeki toplam iş hacmi: 400.000 TL

Buna göre toplam iş hacmi 400.000 TL+400.000 TL = 800.000 TL olarak gerçeklemiştir.

(400.000/800.000)X200.000=100.000TL istisna tutarı hesaplanacaktır.

Dönem safi kazancından istisna tutarı düşüldüğünde bulunan rakam safi kurum kazancı olacaktır.

200.000 – 100.000 = 100.000 TL safi kurum kazancıdır.

Bu şekilde hesaplanan risturnların ortaklara dağıtılması halinde, dağıtılan tutar kâr payı olmadığı için herhangi bir vergi kesinti yapılmayacağı gibi ortakların da elde ettikleri kazanç dolayısıyla gelir vergisi beyannamesi vermeleri söz koşunu olmayacaktır.

Ancak ortak dışı kazançlar dolayısıyla elde edilen kârın ortaklara dağıtılması durumunda ortakların elde ettikleri kazanç vergi kesintisine tabi olacak ve ortaklar açısından menkul sermaye iradı sayılacaktır.